Kocioł SAS BIO GREEN PLUS Fot. ZMK SAS Spółka z o.o.

Dlaczego wymieniamy urządzenia i na co realnie możemy je zmienić?

Zaostrzenie prawa środowiskowego i energetycznego powoduje szybkie wycofywanie „kopciuchów” oraz urządzeń niespełniających norm emisji i sprawności. Nowe źródła ciepła, ale także nowe budynki muszą spełniać wymogi nie tylko krajowe, ale również unijne – a te są wciąż zaostrzane.

W praktyce, najczęściej wymieniamy stary piec czy kocioł na: pompę ciepła, kocioł na paliwo stałe (na biomasę – pellet/drewno) zgodny z Ecodesign, ogrzewanie elektryczne (zwłaszcza, jeśli w budynku znajduje się instalacja fotowoltaiczna, która radykalnie obniża koszt eksploatacji kotła elektrycznego) lub – w określonych scenariuszach modernizacji – kondensacyjny kocioł gazowy. Niektórzy inwestorzy decydują się też na montaż pieca, czyli miejscowego ogrzewacza pomieszczeń (np. kominek, „koza”).

Dwa kotły SAS w układzie kaskadowym

Dwa kotły SAS w układzie kaskadowym. Fot. ZMK SAS Spółka z o.o.

„Piec” a „kocioł” – szybkie definicje użytkowe

Zanim przejdziemy do norm i parametrów technicznych, warto precyzyjnie uporządkować nazewnictwo. W praktyce projektowej rozróżnienie między pompą ciepła, kotłem a piecem (czyli miejscowym ogrzewaczem) wpływa na koncepcję instalacji, bilans energetyczny i koszty eksploatacji. Poniżej zwięzłe definicje pomocne przy wyborze i porządkujące poszczególne kategorie urządzeń grzewczych.

  • Kocioł na paliwo stałe – wodny kocioł centralnego ogrzewania zasilany biomasą (np. pellet, drewno) lub paliwem kopalnym (np. węgiel). Jego konstrukcja służy do przekazywania ciepła spalin do wody krążącej w instalacji c.o.; zakres i metody badań oraz klasy sprawności-emisji dla takich kotłów opisuje norma PN-EN 303-5.
  • Pompa ciepła – urządzenie, które nie „wytwarza” ciepła poprzez spalanie paliwa, lecz przenosi je z dolnego źródła (powietrza, gruntu, wody) do instalacji grzewczej. Może także przygotowywać c.w.u. i — w wybranych konfiguracjach — chłodzić budynek.
  • Kocioł gazowy (kondensacyjny) – kocioł wodny, który wykorzystuje ciepło pochodzące ze spalania gazu, a także odzyskuje ciepło kondensacji pary wodnej ze spalin w dodatkowym wymienniku, podnosząc sezonową sprawność układu grzewczego. Kotły kondensacyjne mogą być jednofunkcyjne (ogrzewanie) lub dwufunkcyjne (ogrzewanie i przygotowywanie ciepłej wody użytkowej).

W ofercie SAS znajdują się kondensacyjne kotły gazowe jednofunkcyjne 
(SAS CONDENS) i dwufunkcyjne (SAS CONDENS PLUS). Fot. ZMK SAS Spółka z o.o.
  • Kocioł elektryczny – urządzenie zamieniające energię elektryczną bezpośrednio na ciepło oddawane do pomieszczenia lub konstrukcji budynku: grzejniki konwekcyjne, promienniki, maty i przewody grzejne, kable/folie do ogrzewania podłogowego, a także panele akumulacyjne.
  • Piec / miejscowy ogrzewacz pomieszczeń – urządzenie grzewcze oddające ciepło bezpośrednio do powietrza w pomieszczeniu, w którym się znajduje (np. „koza”, kominek, piec kaflowy). Jego celem jest uzyskanie komfortu cieplnego w tym konkretnym pomieszczeniu; w przeciwieństwie do kotła, nie zasila wodnej instalacji c.o. (choć niektóre modele mogą mieć elementy do oddawania części mocy na wodę).

Co o piecach i kotłach mówią przepisy?

Źródła ciepła w domach jednorodzinnych opisują jednocześnie przepisy unijne (Ecodesign, etykietowanie, dyrektywa EPDB) oraz prawo krajowe dotyczące standardu energetycznego budynków i uchwały antysmogowe.

Kotły wodne na paliwa stałe są badane i klasyfikowane według normy PN-EN 303-5+A1:2023-05. W praktyce to właśnie karta katalogowa oparta o rozporządzenie Komisji Europejskiej (UE) 2015/1189 i 2015/1187 pozwala odczytać klasę urządzenia i parametry emisyjno-sprawnościowe.

Wprowadzanie na rynek kotłów na paliwo stałe regulują ponadto wymogi Ecodesign z rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1189. W dokumencie tym określono w nim m.in. minimalną sezonową efektywność energetyczną i graniczne emisje (pyłu, organicznych związków gazowych, tlenku węgla i tlenków azotu), obowiązujące od 1 stycznia 2020 r.

Z kolei miejscowe ogrzewacze pomieszczeń (piece, kominki, kozy) podlegają rozporządzeniu Komisji (UE) 2015/1186 dotyczącemu etykietowania energetycznego. Uzupełnia ono dawną dyrektywę 2010/30/UE i określa m.in.: zakres urządzeń objętych wymogiem etykiety, skalę klas efektywności, wzór etykiety, informacje w karcie produktu, a także obowiązki dostawców i sprzedawców.

Należy też pamiętać, że oprócz ogólnoeuropejskich wytycznych, dla wielu regionów w Polsce obowiązują ustalenia dokonywane na poziomie lokalnym, przede wszystkim uchwały antysmogowe sejmików wojewódzkich. Wyznaczają one twarde terminy wycofywania „kopciuchów” oraz dopuszczalne klasy i typy urządzeń (często także wymogi dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń). To właśnie z uchwał antysmogowych wynikają regionalne daty graniczne dla eksploatacji starych kotłów i pieców.

Standard energetyczny całego budynku określają natomiast Warunki Techniczne (WT 2021) – rozporządzenie krajowe, które zaostrzyło m.in. maksymalny wskaźnik EP (czyli roczne zapotrzebowanie budynku na energię pierwotną) i parametry przegród; w praktyce Warunki Techniczne premiują niskoemisyjne źródła ciepła i OZE w nowych oraz modernizowanych budynkach.

Kierunki rozwoju budownictwa wyznacza też nowa wersja EPBD (Dyrektywa (UE) 2024/1275), która wprowadza standard budynku zeroemisyjnego (ZEB) dla nowych obiektów (od 2028 r. – publiczne; od 2030 r. – wszystkie). Dokument nakreśla ponadto ramy modernizacji istniejących obiektów. W praktyce EPBD to kolejny akt prawny, który kieruje rynek budowlany w stronę technologii o niskim lub zerowym zużyciu energii z jednoczesnym wysokim udziałem źródeł odnawialnych.

Planując termomodernizację i wymianę urządzeń grzewczych, warto mieć na uwadze jeszcze dwa akty: RED II oraz ETS 2. Pierwszy to dyrektywa UE w sprawie promowania energii ze źródeł odnawialnych: pomp ciepła, biomasy dobrej jakości, kolektorów słonecznych czy ciepła z sieci.

ETS 2 to z kolei nowy „podatek od emisji CO₂” dla paliw kopalnych wykorzystywanych w budynkach (ogrzewanie) i transporcie drogowym. System ma działać w pełni od 2027 r. i będzie obejmował dostawców paliw kopalnych (gaz, olej opałowy, część paliw stałych).
W praktyce więc RED II promuje ciepło z OZE, a ETS 2 zwiększa koszt ogrzewania paliwami kopalnymi. Razem dają silny impuls, by przy modernizacji rozważać pompę ciepła, kocioł na biomasę, OZE lub sieć ciepłowniczą zamiast np. kotła gazowego.

Przykład rynkowy: produkty ZMK SAS a wymagania prawa

Wymiana wysłużonego kotła to dziś realny dylemat: jak wybrać model, który rzeczywiście wpisuje się w Ecodesign, PN-EN 303-5, WT 2021 oraz wymagania uchwał antysmogowych? Wśród dostępnych propozycji warto zwrócić uwagę na urządzenia SAS.

Dla inwestorów, którzy stawiają dziś przede wszystkim na OZE, naturalnym wyborem jest pompa ciepła SAS VESTA typu powietrze-woda — monoblok z kompletnym wyposażeniem do montażu, pracujący na propanie (R290) o bardzo niskim współczynniku GWP. Zakup można współfinansować z programu „Czyste Powietrze” (w przypadku wymiany starego kotła), a w nowych budynkach – z programu „Moje Ciepło”.

Kotły SAS: BIO COMPACT PLUS i BIO EFEKT PLUS. Fot. ZMK SAS Spółka z o.o.

W segmencie kotłów peletowych SAS oferuje m.in. modele BIO COMPACT PLUS oraz BIO EFEKT PLUS – urządzenia o podwyższonym standardzie, zgodne z Ecodesign i klasą 5 według PN-EN 303-5:2021-09, ujęte na Liście ZUM.

BIO COMPACT PLUS (10–25 kW) ma niewielkie wymiary, co sprawia, że bez trudu zmieści się w małej kotłowni. Urządzenie osiąga sprawność na poziomie 92,1÷ 92,7 %, a emisja pyłów nie przekracza 20 mg/m³ pył ≤ 20 mg/m³.

Z kolei BIO EFEKT PLUS (14–36 kW) oferuje sprawność 91,7 ÷ 92,5% i równie niski poziom emisji pyłów (≤ 20 mg/m³). Oba modele mają klasę efektywności A+, a na ich zakup można uzyskać dofinansowanie z aktualnego programu priorytetowego Czyste Powietrze (wg. regulaminu z dnia 31.03.2025).

Wśród urządzeń SAS o podwyższonym standardzie, na które można zyskać dotację z Czystego Powietrza, znajdują się też kotły zasypowe na sezonowane drewno: VARMO PLUS (10–25 kW) i GREEN PLUS (15 lub 23 kW), oba zgodne z Ecodesign i legitymujące się klasą 5 wg PN-EN 303-5.

VARMO PLUS osiąga sprawność ok. 90,1–90,2% i występuje w wersji z czopuchem do góry (10 kW) lub do tyłu (15, 20, 25 kW), co ułatwia podłączenie do istniejącego komina.

SAS GREEN PLUS, z wymiennikiem ze stali kotłowej P265GH grubości 6 mm i elementami/paleniskiem ze stali nierdzewnej oferuje sprawność ok. 90,5–90,6% oraz dużą komorę załadunkową na polana do 50 cm.

Kotły SAS VARMO PLUS i SAS GREEN PLUS. Fot. ZMK SAS Spółka z o.o.

Warto wspomnieć o jeszcze jednym rozwiązaniu: SAS BIO GREEN PLUS. To kocioł dwupaliwowy, który łączy zalety urządzeń na sezonowane drewno (praca w trybie ręcznym) z wygodą palników peletowych (praca w trybie automatycznym). Podobnie jak inne modele o podwyższonym standardzie, również kocioł SAS BIO GREEN PLUS spełnia wymagania Ecodesign i klasy 5 wg PN-EN 303-5 + A1:2023-05. Ma klasę efektywności A+ oraz emisję pyłów ≤ 20 mg/m³. Dostępne moce to 15 i 23 kW, a sprawność wynosi ok. 90,5–90,6% dla drewna i 91,1–92,1% dla peletów.

Należy pamiętać, że kotły SAS BIO GREEN PLUS, GREEN PLUS czy VARMO PLUS wymagają montażu z odpowiedniej wielkości zbiornikiem buforowym.

Kocioł SAS BIO GREEN PLUS

Kocioł SAS BIO GREEN PLUS. Fot. ZMK SAS Spółka z o.o.

Końcowa decyzja w kontekście przyszłych wytycznych

W większości województw uchwały antysmogowe już wymusiły wymianę nieefektywnych urządzeń grzewczych, które nie spełniają norm. Z końcem 2025 r. kolejne regiony kraju domykają ostatnie terminy na wymianę bezklasowych urządzeń. Przykładowo w woj. podkarpackim od 1 stycznia 2026 r. nie będzie wolno używać kotłów bezklasowych. Natomiast termin graniczny dla kotłów na węgiel i drewno (spełniających wymagania klas 3 lub 4) to koniec 2027 roku – po tej dacie również takie urządzenia trzeba będzie wymienić. Podobnie wygląda sytuacja w województwie łódzkim.

W praktyce w całym kraju kierunek jest wspólny: zakaz „kopciuchów” i przejście na urządzenia spełniające wymogi Ecodesign.

Planując termomodernizację lub wymianę źródła ciepła, warto mieć na uwadze, że trwają prace nad nowymi Warunkami Technicznymi. Od 2026 r. zapowiadane są dalsze zmiany podnoszące efektywność energetyczną i sprzyjające większemu udziałowi OZE. Kierunek ten wynika z unijnej dyrektywy EPBD i dążenia do zeroemisyjności nowych budynków (ZEB) w kolejnych latach.

Monoblokowa pompa ciepła SAS VESTA

Monoblokowa pompa ciepła SAS VESTA to doskonałe rozwiązanie 
dla tych osób, które stawiają na odnawialne źródła energii. Fot. ZMK SAS Spółka z o.o.

Po 2026 r. można więc oczekiwać dalszego zaostrzania standardów energetycznych i limitów emisyjnych, co w praktyce będzie premiować pompy ciepła oraz wysokiej jakości urządzenia na biomasę. Warto mieć to na uwadze, planując dziś wymianę źródła ciepła.